Wat een donut kan doen voor ons klimaat
We beleven een zomer vol extremen. Een nieuw normaal, waar we maar matig aan wennen. Dat wennen kunnen we echter maar beter vroeger dan later doen, zegt het IPCC. Kan de donuteconomie soelaas brengen?
2015. Tijdens de klimaatconferentie in Parijs beloven de lidstaten te streven naar een opwarming van maximaal anderhalve graad ten opzichte van het pre-industriële tijdperk. Zeven jaar later is het IPCC duidelijk. De 1.5 is een onontkoombare realiteit geworden, mogelijk al voor binnen een jaar of tien. Wat erna gebeurt is aan ons. Behouden we de 1.5 of stijgen we naar 2, 3 of zelfs 4 graden hoger? Elke tiende van een graad telt want hoe meer opwarming, hoe grimmiger onze toekomst eruit ziet.
Dat we onze honger naar fossiele brandstoffen maar beter gauw kunnen stillen, is duidelijk. Hóe we die aan banden leggen, wat minder. Met hernieuwbare energie alleen komen we er nog steeds niet en kernenergie blijft in menig gezelschap een punt van discussie. Het gaat er overigens niet enkel om de brandstof te vervangen, maar om onze nood zelf aan te pakken. Daarvoor is een grondige en fundamentele hervorming van onze economie nodig; en van ons, als mens en als consument.
In zijn boek Prosperity without growth, schrijft econoom Tim Jackson: "People are persuaded to spend money we don't have, on things we don't need, to create impressions that won't last, on people we don't care about." Kate Raworth, auteur van het veelbesproken boek Donuteconomie, gelooft dat het anders kan. Hoewel we ons graag gedragen als de moderne homo economicus (solitair, berekenend, concurrerend en onverzadigbaar), ziet Raworth de mens als sociaal en geneigd tot wederzijdse hulp. Onderzoek wijst uit dat we ons anders gaan gedragen in de rol van consument dan in de rol van burger of medemens. Moderne marketing speelt daar gretig op in en duwt ons maar al te graag in die egocentrische en hebberige consumentenrol. Maar wat als we dat beeld even loslaten? Self fulfilling prophecy is namelijk een sluipend gif. Als wij een beeld getekend krijgen van een steeds groeiend bbp, zullen wij als mens ook streven naar steeds beter, groter, duurder en sterker. Maar is dat wat we nodig hebben? En is dat eigenlijk wel wat we willen? Gelukkige gemeenschappen zijn niet noodzakelijk de gemeenschappen waar grote financiële winsten te rapen vallen, maar wel gemeenschappen met toegang tot onderwijs, sterke sociale vangnetten en sociale gelijkheid. Dat is ook de economie waarnaar we moeten streven, zegt Raworth. Volgens haar moeten we overschakelen naar 'economieën die ons doen gedijen, ongedacht of ze nu groeien of niet'. Dat vraagt een kentering op politiek én psychologisch niveau. Nochtans zijn dat wel het soort economieën die ervoor zorgen dat we binnen Raworths donut passen.
Die donut illustreert de twee grenzen die we met onze economieën ten stelligste moeten bewaken: de buitencirkel representeert de planetaire draagkracht, de binnencirkel sociale rechtvaardigheid.
Op menig vlak zitten we met onze huidige economische systemen buiten die donut, wat geïllustreerd wordt in onderstaande figuur. De planetaire grenzen worden momenteel ernstig overschreden wat betreft klimaatverandering, biodiversiteit, grondconversie en stikstof- en fosforgebruik. Sociale rechtvaardigheid wordt bedreigd door corruptie, gebrek aan toegang tot het internet, sekseverschillen, gebrek aan politieke inspraak, kindersterfte, etc. Vanuit het westers perspectief mag je die sociale rechtvaardigheid nog breder zien: nationale maar ook internationale ongelijkheid. De grote koolstofuitstoot van het westen zal namelijk de grootste gevolgen hebben voor armere landen met minder uitstoot. Hoe rechtvaardig is het dat zij slachtoffer worden van ons consumentengedrag?
Economie is te lang beschouwd als een soort mechanische wetenschap, een vast systeem dat los staat van maatschappij of planeet. Het wordt echter tijd te erkennen dat ze afhankelijk is van de planeet waarop we leven. Tijd te erkennen hoe verbonden we zijn, met elkaar en onze omgeving. Het is precies daarom dat Raworth oproept te schakelen naar een regeneratieve economie waarin materialen zoveel mogelijk herbruikt worden, het ontginnen van nieuwe materialen tot een minimum herleid en we onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen herdenken. Het is tijd voor een economie die 'de menselijke voorspoed bevordert, ongedacht of het bbp nu stijgt, daalt of hetzelfde blijft'.
2021. Nog drie maanden voor de COP26 van start gaat in Glasgow. Laat ons nu vooral grove knopen doorhakken en ambitieus zijn.
Meer lezen? Kate Raworth, Donuteconomie, EAN 9789046824795
Reacties
Een reactie posten