De paling: zoveel meer dan gewoon een vis
Bij de aanvang van het nieuwe schooljaar, wou mijn docent zijn studenten beter leren kennen, dus gaf hij ons een leidraad om onszelf voor te stellen. Wat onze 'environmental image' was, vroeg hij. De vraag intrigeerde me, want hoe kon ik nu zomaar één beeld kiezen dat voor mij alles symboliseerde dat milieuwetenschappen voor mij betekent?
Koos ik een foto van de Bourgoyen, het Gentse natuurgebied waar ik geregeld ga wandelen?
Van de Noordzee, met mijn liefde voor mariene ecologie?
Van een paddestoel, met mijn fascinatie voor ondergrondse schimmelnetwerken?
Van Knepp Estate, met mijn interesse in rewilding?
En plots wist ik het. Het zou de foto van het INBO worden, die bioloog Pieterjan Verhelst me bezorgde naar aanleiding van een artikel dat ik vorig jaar voor EOS Blogs schreef over palingen.
Als klein meisje, was ik niet bepaald dol op het beest. Ik kende het van papa's bord als hij ging eten in De Vette Os in Poperinge: brokken slang in slijmerige groene saus, of zo leek het toch. Het werd er niet beter op toen ik even later leerde over het dier op school. Een vis die zelfs op land kon overleven, dat moest toch wel een eng beest zijn?
Mijn kinderlijke fantasie sloeg tilt. Misschien was dat wel de reden dat ik vorig jaar naar het boek De lange weg naar huis van Patrik Svensson greep, waarin hij het wonder dat paling heet uit de doeken doet.
Het dier bleek helemaal niet zo eng als ik mezelf als meisje had wijsgemaakt. Meer nog: het bleek niets minder dan een uitermate fascinerende en intrigerende creatie van de natuur. Een beest dat puur ontzag uitlokt.
Toen ik besloot een artikel erover te schrijven en experten te interviewen, kwam ik algauw tot de conslusie dat het een dier was die ook de gemoederen verhitte. Als ernstig bedreigde diersoort, belandt hij vandaag nog steeds op ons bord. Milieuactivisten en chef-koks stonden lijnrecht tegenover elkaar.
Een voor de hand liggende oplossing bleek er niet. De paling schrappen van ons menu zou de soort niet redden. We moesten verder kijken: naar waterkwaliteit, fysieke barrières, illegale handel.
Toen mijn docent me dus vroeg naar mijn 'environmental image', besloot ik dat de paling voor mij hét symbool kon zijn voor eender welk milieuprobleem: voor de complexiteit ervan, de verschillende stemmen in het debat, de diverse stakeholders.
Het dier symboliseerde bovendien ook mijn liefde voor ontdekken en leren en die kennis delen met anderen.
Als organisme dat in zowel zout- als zoetwatersystemen leeft én zelfs meerdere uren op land kan overleven, symboliseert hij ook mijn liefde voor alle ecosystemen op aarde, zowel op land als onder water.
Hij illustreert hoe zelfs de meest ogenschijnlijk saaie soort – zoals een in modder vertoevend wormachtig wezen – werkelijk fascinerend is in al zijn levensfasen – als je er eenmaal van weet.
Dat laatste is essentieel. We weten ontzettend weinig. Bij de paling is het - na maar liefst meer dan 2000 jaar aan onderzoek - nog steeds gissen naar hoe het beest zich voortplant. Volgens Artistoteles kwam hij voort uit leem. Anno 2023 weten we dat dat niet het geval is, maar wat er precies gebeurt, daar hebben we nog steeds het raden naar.
Die onkunde is algemeen. Zo is het een gekend cliché dat we meer weten over Mars en onze maan dan over onze eigen diepzee. Schattingen over het aantal soorten op aarde variëren van 3 tot 100 miljoen. En terwijl we al volop plannen maken om de zeebodem te ontginnen, weten we niet eens welke soorten daar allemaal leven en wat hun rol in het bredere ecosysteem is.
Er valt nog zoveel te ontdekken.
De paling symboliseert dan ook vooral mijn diepe ontzag voor de natuur. Met luisterrijke levensfases als 'wilgenlarve', 'glasaal' en 'zilveraal' kan hij enkel tot de verbeelding spreken. Hoe hij als volwassen exemplaar zijn maagzak elimineert en zonder bijkomende voeding ettelijke kilometers ijskoud water doorkruist om zich eenmalig voort te planten en vervolgens te sterven, is ronduit majestueus.
Geef toe: niet mis, als mijn 'environmental image', nietwaar?
Reacties
Een reactie posten