De onbekende zee (Jan Mees & Colin Janssen)

De afgelopen maanden had ik het geluk om een aantal heuse zee-kenners te mogen interviewen*. Of het nu in Libanon, de VS, Portugal of Groot-Brittannië was, allen waren ze het over één ding eens: we weten te weinig over de zee. Wij, als wetenschappers. Wij, als breed publiek. Nog zoveel te ontdekken, nog zoveel te weten. Bovendien is het thema ook onderbelicht. Zo wordt het belang van de oceaan systematisch vergeten in klimaatdebatten en is die 70% aardoppervlak nauwelijks terug te vinden in onze schoolcurricula.

Met hun boek De onbekende zee willen Jan Mees (VLIZ) en Collin Janssen (UGent) die wereld bij het brede publiek brengen. Ze spreken over de wonderen van de zee, maar ze lichten ook de veelvuldige problematieken toe. Denk aan plastic en chemische vervuiling, klimaatopwarming, stijgende zeetemperaturen, oceaanverzuring en industriële (over)bevissing.

Dat de oceaan fantastisch is, staat als een paal boven water. Helaas is onbekend vaak onbemind. Laat ik je dus even meenemen in een paar funky weetjes uit het boek om je zeeliefde wat (verder?) op te krikken. Be ready to be amazed.

Laat me beginnen met het deel dat we het minst goed kennen: de diepzee. Velen zien die voor zich als een gigantische massa water boven een eentonige vlakte. Niets is minder waar. Onze diepzee telt meer dan 170.000 onderzeese bergen, 65.000 kilometer oceanische ruggen en meerdere kloven en troggen. De diepste is de Marianentrog van maar liefst 11 kilometer. Zet de Himalaya op zijn kop, schuif die in de Marianentrog en je hebt nóg twee kilometer water erbovenop. Bij wijze van spreken. 

Eén van de meest fascinerende leefomgevingen zijn de smokers. Dat er bloedhete black smokers zijn, wist ik al, maar Mees en Janssen leerden me dat er ook koele white smokers bestaan. Waarom ik zo gefascineerd ben door die black smokers? Het zijn een soort schoorstenen die uit de zeebodem opstijgen. Ze ontstaan wanneer zout zeewater in de aardkorst binnensijpelt. Daar warmt het water op en stijgt onder grote druk terug naar de oceaan, vol opgeloste mineralen zoals zwavel, koper en zink. De temperatuur errond kan wel 400°C bedragen. Onherbergzaam, niet? Zeker als je beseft wat een toxische omgeving het is. En hoe pikdonker. Toch krioelt het er van het leven. Krabben, vlokreeftjes, garnalen, kokerwormen, anemonen en slakken. De micro-organismen waar die dieren zich mee voeden, overleven door chemosynthese (de tegenhanger van fotosynthese in omgevingen waar zonlicht afwezig is maar energie uit chemische bronnen gehaald wordt).

Van leven in zeewater gesproken: wist je dat er in één liter wel een miljard organismen zitten, waaronder 10.000 verschillende soorten bacteriën?

En wist je dat zonder de oceaan de CO₂-concentratie in onze atmosfeer maar liefst 50% hoger zou zijn?

En dat er zeebacteriën zijn die olievervuiling bestrijden?

Dat, en zoveel meer, kom je te weten als je De onbekende zee leest. Dus gooi je in de zetel, kruip onder een dekentje, pak er een kopje thee bij en duik - figuurlijk - onder in de diepzee. Ik beloof je: het is de (fiets)rit naar de boekhandel meer dan waard.

* De resultaten van die interviews zullen de komende maanden verschijnen op de blog van EMSEA. Eén artikel staat alvast online. Neem gerust een kijkje.