Planeetschuld

Sinds ik het veld der milieuwetenschappen bewandel, is het leven lastiger geworden. (Lastiger, maar ook schoner.) Want net als bij het moederschap, werd ook bij mijn studie een flinke dosis schuldgevoel uitgereikt. 

In de laatste OIKOS verscheen een hoofdstuk uit het boek 'Het doet ertoe' van Jan Mertens. Hij schrijft over klimaatverdriet: die machteloosheid om dat allesoverheersende probleem dat als een zwaard van Damocles boven ons hangt maar waar noch politici, noch grote bedrijven iets lijken aan te willen doen.

Maar het gaat niet enkel over klimaat. Het gaat over biodiversiteitsverlies en vervuiling en destructie van habitats en overconsumptie.

Ik durf nauwelijks nog de wagen te gebruiken voor wat ik theoretisch ook met de fiets kan (klimaat!). Lakens mogen enkel nog aan het rek, de droger ging vroegtijdig op pensioen (emissies!). Zeep en shampoo kregen biologisch afbreekbare alternatieven (want otters! en vissen! en drinkbaar water!). Geen steak meer op mijn bord, maar kilo's kikkererwten (duurzame landbouw!).

(En dan het schuldgevoel om de plastic verpakking van die veggie burger, uiteraard.)

Schuld sleept zich met me mee in elke keuze die ik maak. En elke dag opnieuw ben ik me bewust van de hypocrisie, want als deeltje white & middle class is mijn voetafdruk gigantisch. Ik, hypocriet, die vorige week nog een bad nam (waterschaarste!). Ik, schijnheilige, die zich laatst nog warmde voor de haard (fijn stof!). Ik, huichelaar, die het veganisme nog niet omarmde (methaan! dierenwelzijn! stikstof!).

Het gaat veel verder dan klimaatverdriet. Wat ik voel, is heuse planeetschuld.

Terwijl de alarmbellen stevig schellen in m'n hoofd (en dat 24/7), denk ik aan een tutorial van een paar weken geleden. Spreker van dienst was Stephen Peake, professor klimaatverandering en energie. Hoewel hij vooral heldere overzichten van de voorbije COPs met ons deelde, gaf hij terloops ook even volgende boodschap mee: hoed jezelf voor een breuk in je mentaal welzijn, 'cause being an environmental scientist can seriously damage your wellbeing.

Ik fronste. Die kerel van formaat (bebaard, bekwaam, schijnbaar onaanraakbaar) keek even diep in zijn webcam en deelde met ons zijn kwetsbaarheid. 

Kennis is macht. 

Maar kennis is gedoeme ook de schellen die van je ogen vallen. Kennis is schuldgevoel. Kennis is wéten hoe het moet en toekijken hoe het anders gaat. 

Kennis is machteloosheid.

Dus ik denk aan Stephen Peake. Ik denk aan hoe hij ons allen op het hart drukte niet te verdrinken in die kennis. Niet toe te geven aan de onmacht. Niet te verzwelgen in moedeloosheid.

In plaats daarvan zei hij trots te zijn op elke stap die we zetten, elke positieve daad te omarmen en dankbaar te zijn voor de mensen rond ons die hetzelfde proberen.

Proberen. Misschien ligt daar de kunst. In aanvaarden dat we niet zullen triomferen maar meerdere keren zullen falen. In weten dat we toch probéérden.

En in mijn planeetschuld aanvaarden. Het omarmen als een deeltje van mezelf dat er ook mag zijn.