Waarom ik soms ondraaglijke boeken lees

Volgens mijn mama heb ik een neus voor 'prachtige boeken, maar zware kost'.

Ze heeft gelijk. Het liefst lees ik boeken over outcasts, ongelijkheid tussen man en vrouw, homofobie, opgroeien met verslaving, de jodenvervolging in WOII, kindermisbruik. Met daartussen een rode draad van strijden voor een hoger doel, leven en overleven, verliezen en liefhebben.

Lichte lectuur is het niet. Broodnodige lectuur wél. Een tip die ik recent kreeg van een lieve ex-collega was The Heart's Invisible Furies van John Boyne (in het Nederlands vertaald als Wat het Hart Verwoest). Bij momenten hilarisch, veel vaker onbegrijpelijk. Boyne leidt ons doorheen de Ierse tijdsgeest anno jaren 1950 tot nu. Het repressieve en schijnheilige Catholicisme dat de plak zwaait, dat ongehuwde moeders uit gemeenschappen verbant en homo's ontkent: het is op zijn minst even slikken. Naadloos gaat Boyne over naar de AIDS-epidemie in New York in de jaren '80 en de complete negatie ervan door de toenmalige overheid daar. Hij omschrijft homofoob geweld in alle vormen: verbaal én fysiek.

Foto: Stanley Dai (Unsplash)

Als heteroseksueel gehuwde vrouw in België heb ik het maar makkelijk. Tuurlijk ervaar ook ik soms de strijd die vrouwen nog altijd moeten voeren om serieus genomen te worden, zij dat nu als moeder of als wetenschapster. Maar - behalve mijn zus - heb ik nog nooit iemand horen klagen over mijn publieke vertoningen van affectie met mijn halve trouwboek. Of hij nu in mijn kont knijpt, ik hem een tongkus draai of we walgelijk verliefd in elkaars ogen staren, niemand die erom maalt. (Allez, mijn 10-jarig zoontje doet al eens moeilijk, maar stiekem is die vooral blij dat zijn ouders elkaar graag zien. Héél stiekem.)

Hoezo is dat voor mij normaal en voor homo's niet? Waarom mogen mannen die op mannen vallen niet walgelijk verliefd kijken? Elkaar in de kont knijpen? Tongkussen draaien? Want hoe je het nu draait of keert: ja, de situatie is verbeterd in vergelijking met het Ierland uit de jaren '60, maar nee, we zijn er nog niet. Ja, mannen mogen mannen huwen, maar nee, publieke affectie wordt nog steeds niet altijd aanvaard. 

Dat is niet fair. Het is niet fair dat ik publiek mag liefhebben en anderen niet. Het is niet fair dat ik zomaar een kind op de wereld mag zetten maar homoseksuele koppels zich daarvoor moeten verantwoorden. Het is niet fair dat ik in ieder land ter wereld mag huwen met wie ik liefheb en anderen om dezelfde reden verketterd worden.

Marieke de Maré zei laatst in De Standaard dat troostboeken niet grappig of licht hoeven te zijn. Mijn broer noemt mijn liefde voor zware boeken miserabilisme en 'een oude Vlaamse traditie'. Persoonlijk voel ik me niet miserabel noch getroost na het lezen van dit soort boeken. Ik voel me wél verdomd strijdvaardig.